کشور ایران بازارهای تاریخی و بزرگ زیادی دارد. تقریباً به جرات می‌توان گفت که در بیشتر شهرها، بازارها، نقشی اساسی در رگه اقتصادی آن شهر دارند. در این بین بازار بزرگ شهر تبریز یکی از بازارهای بزرگ و سرپوشیده ایران است که البته در لیست میراث جهانی و تاریخی یونسکو هم ثبت شده است. این بازار از کف تا سقف آن تاریخی، دیدنی و بی‌نظیر است. گنبدهای متعدد، سازه‌های پیوسته آجری، تیمچه‌ها، راسته‌ها، حجره‌ها و تمام اجزای این بازار همگی با شما از قدمت تاریخی آن سخن می‌گویند. در این مطلب از سیتا گشت و گذاری دلنشین در میان راسته و حجره‌های این بازار داشته باشید.
بازار بزرگ تبریز در یک نگاه
بازار بزرگ تبریز مساحتی بالغ بر یک کیلومتر مربع داشته است و یکی از عظیم‌ترین و باشکوه‌ترین مجموعه‌های آجری به هم پیوسته در دنیا به حساب می‌آید. در این مجموعه عظیم ۲۰ راسته، ۳۵ سرا، حمام، مدرسه، مسجد و کاروانسرا، ۲۵ تیمچه و ۵۵۰۰ حجره مستقر شده است. دقیقاً به دلیل قرارگیری این بخش‌های گوناگون در کنار یکدیگر این مکان از معروف‌ترین و خوشنام‌ترین بازارهای ایران است. این بازار در سال ۱۳۸۹ تحت عنوان بخشی از شاهراه عظیم ابریشم و همینطور عظیم‌ترین سازه تمام مسقف دنیا، در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. ضمن اینکه در سال ۱۳۵۴ هم آن را در فهرست آثار ملی ایران درج کردند. پس برای بازدید کامل و خرید از این بازار نیازمند رزرو هتل در نزدیکی این مکان هستید تا خستگی ناشی از گشت و گذار و خرید از وجودتان دور شود.
عملکرد بازار تبریز
شاید ندانید که عملکرد بازار تبریز شامل خرده فروشی، توزیع و جمع آوری است. در این بازار اجناس مختلفی شامل فرش‌های دستباف، محصولات دارویی و گیاهی، کیف و کفش‌های چرم، ادویه‌جات، پارچه و غیره عرضه می‌شوند. ضمن اینکه در این بازار خبری از تکنولوژی‌های روز و عرضه محصولات متنوع و مختلف کامپیوتری و گجت‌ها نیست.
ناگفته نماند که به دلیل نزدیکی مدارس و مسجد جامع در کنار بازار، بازار بزرگ تبریز در ایام مختلفی مانند عزاداری‌های محرم و صفر، ماه رمضان و ایام نوروز، عملکرد اقتصادی خود را در کنار برگزاری مراسم‌های مختلف دنبال می‌کند. برای مثال در روزها و ایام محرم ضمن برپایی عزاداری، مردم بازار نذرهای کوچک و بزرگ خود را شامل پخش کردن کلوچه، چای، خرما و غیره را در میان بازار انجام می‌دهند.
دسترسی به این بازار و ساعت کار
بازار بزرگ تبریز از جهت‌های مختلفی دسترسی سریع و راحتی دارد. این بازار از سمت شرق به عالی قاپو، از سمت غرب به مسجد جامع و همینطور از بخش شمال به قسمت‌هایی از رودخانه میدان چایی خواهد رسید. قسمت‌هایی از این بازار در سمت جنوب میدان چایی واقع شده و فاصله به وجود آمده میان خیابان‌های جمهوری اسلامی، شهید مطهری، چای کنار، فردوسی، دارایی و شهدا را پر می‌کند. برای رزرو هتل هم نگران نباشید زیرا در کمترین فاصله از این بازار می توانید در یکی از هتل های تبریز اقامتی به یاد ماندنی داشته باشید.
آدرس دقیق بازار : استان آذربایجان شرقی، شهر تبریز، بازار بزرگ تبریز.
به عبارتی شما در هر نقطه این شهر که قرار گرفته باشید و از اهالی خونگرم شهر آدرس بازار بزرگ تبریز را بپرسید، به راحتی شما را برای رسیدن به این بازار راهنمایی خواهند کرد. البته اگر قصد دارید نزدیکترین هتل به بازار تبریز هتل استقبال تبریز است. جالب است که بدانید تمامی حجره‌ها از ساعت ۱۰ صبح تا ساعت ۵ بعدازظهر فعال بوده و در روزهای تعطیل، سراها و تیمچه‌ها همگی تعطیل هستند و تنها جداره بیرونی بازار فعال و باز است.
تاریخچه بازار تبریز
در حالت کلی قدمت بازار تبریز دقیقا مشخص نیست اما جهانگردان متعددی مانند ابن بطوطه، یاقوت حموی، مارکوپولو، ژان شاردن، گاسپار دروویل و غیره که همگی در دوران قاجار و قبل از آن از این بازار دیدن کرده‌اند، عظمت و شکوه آن را ستایش کرده و در وصف آن مقالات متعددی نوشته‌اند.
این بازار در مسیر اصلی جاده ابریشم واقع بوده و کاروان‌های زیادی بر همین اساس از آن عبور کرده و در آن داد و ستد می‌کردند. جالب است که بدانید بازار تبریز در گذشته رونق بسیار فراوانی داشته و یکی از دروازه‌های این بازار، دروازه اصلی شهر تبریز بوده. نقاشی‌های به دست آمده از دوران سلجوقیان نشان می‌دهد که این بازار در گذشته هم در همین مکان بوده است.
ضمن اینکه ایلخانان با انتخاب کردن شهر تبریز به عنوان پایتخت، موجبات پیشرفت و داد و ستد بیشتر در این بازار را فراهم کردند. این رونق اقتصادی در بازار تبریز تا دوره صفویه ادامه داشت و چون در طول تاریخ پیکر بازار دستخوش حوادث گوناگون طبیعی قرار گرفت، به کرات مرمت و نوسازی شد. این بازار کنونی که در حال حاضر شما می‌توانید از آن دیدن کنید، قدمت خود را وامدار انتهای دوره زندیه و دوره قاجاریه است.
جالب است که بدانید در دوران قاجار تاجران انگلیسی به وسیله جاده ابریشم خود را به بازار تبریز رسانده و حجم عظیمی از مبادلات خود را در این بازار انجام می‌دادند. به همین دلیل دستور ساخت تیمچه‌ها و سراهای متعددی در این بازار صادر شد تا رونق اقتصادی آن افزایش یابد.
معماری بازار
بازار بزرگ تبریز را به گونه‌ای طراحی کرده و ساخته‌اند که نما و بخش خارجی آن با بافت شهری در تضاد نباشد. نکته مهمی که در این بین باید بدانید، این است که اهمیت این بازار به دلیل وسعت آن نیست. این بازار به لحاظ معماری و استفاده از سفال‌های آجری و آجر و خلق فضاهای متنوع، به شدت مورد توجه قرار گرفته است.
یکی از ویژگی‌ها و خصوصیات مهم بازار تبریز وجود دریچه‌هایی در طاق‌های این بازار است که سبب شده هوای درون بازار به راحتی تسویه شده و تهویه آن بدون هیچ مشکلی انجام شود.
از قسمت‌های مهم این بازار می‌توان به تیمچه‌ها که در آن‌ها پارچه فروشان، کفاشان، چینی فروشان، مسگران، میوه فروشان و حلاجان حضور دارند، اشاره کرد. همچنین دو تیمچه هم به تهیه و عرضه طلا و جواهرات و دوخت و دوز کلاه‌های پشمی اختصاص یافته است.
بیشتر سراها و همینطور بیشتر تیمچه‌ها 3طبقه هستند که در طبقه پایین آن‌ها انبار مغازه مستقر شده است. در دو طبقه بالا نیز تجارت‌خانه و محل کار تعبیه شده است.
همچنین راسته‌های اصلی در این بازار به وسیله راسته‌های فرعی به یکدیگر متصل شده‌اند. فضای مابین آن‌ها را هم سراها و تیمچه‌ها پر کرده‌اند. ناگفته نماند که در بازار تبریز کاروانسراهای متعددی نیز وجود دارد و از دیگر جاذبه‌های این بازار به حساب می‌آیند.
در این بین مساجد، مدرسه‌ها، دالان‌ها و گرمابه‌ها نیز همچنان دایر بوده و در حال خدمت رسانی به شهروندان و گردشگران هستند.
مهمترین قسمت‌های بازار تبریز
همانطور که تا این قسمت متوجه شده‌اید، بازار تبریز از تیمچه‌ها، حجره‌ها، کاروانسراها، دالان‌ها، میدان‌ها، بازارها، چهارسوق‌ها، راسته‌ها، مساجد، بازارچه، دروازه، کتابخانه‌ها، پل بازار، مدرسه، بقعه، حمام، موزه، زورخانه و خانه تشکیل شده است.
از مهمترین قسمت‌های بازار بزرگ تبریز می‌توان به تیمچه و سرای امیر، تیمچه مظفریه، راسته بازار صادقیه، راسته بازار یا بازار ملی، مدرسه طالبیه، تیمچه شیخ کاظم، مسجد جامع تبریز، امامزاده جمال تبریز، بازار کفاشان یا باشماقچی، بازار بلور فروشان، زورخانه گرشاسب یل، رستوران حاج علی، حمام خان، موزه قرآن و کتابت اشاره کرد .
مرمت‌های انجام شده در بازار تبریز
همانطور که در قسمت‌های قبل‌تر نیز اشاره کردیم بازار تبریز به دلیل حوادث طبیعی متعدد مانند زلزله، بخش‌هایی از خود را از دست داد و خوشبختانه با مرمت و بازسازی مجدد به روند طبیعی حیات خود بازگشت. این بازار با بلایای طبیعی مانند آتش سوزی، سیل و زلزله بارها تهدید شد و قسمت‌هایی اعظمی از بازار مسگران، بازار یمنی دوز، بازار کفاشان، راسته‌ها و حجره‌های خود را از دست داد اما با همت افراد مختلف و خیرین متعدد مجدداً مرمت شد و فعالیت خود را از سر گرفت.
جالب است که بدانید پروسه بازسازی و مرمت بازار تبریز موجب شد که این بازار به یک الگوی کامل برای مرمت کردن سایر بازارهای ایران تبدیل شود. ناگفته نماند که ۷۰ درصد از هزینه مرمت بازار بر عهده بازاری‌ها و تنها ۳۰ درصد از آن بر عهده میراث فرهنگی خواهد بود.
از دیدنی‌های اطراف بازار تبریز می‌توانیم به مقبره الشعرا اشاره کنیم که در آن با مقبره بیشتر از ۴۰۰ شاعر معروف مانند اسدی طوسی، خاقانی، استاد شهریار، لسانی شیرازی و غیر روبرو هستید.
همچنین مسجد کبود تبریز که با کاشی‌ها کاری‌های خوش رنگ و لعابش لقب فیروزه جهان اسلام را به خود اختصاص داده است. این مسجد از معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری تبریز است. قدمت این مسجد به دوره قراقویونلوها برمی‌گردد و چون تمام مسقف است در همه فصل‌های سال به راحتی می‌توان از آن استفاده کرد. پس از استراحت در هتل آزادی تبریز با حالی بهتر به بازدید از دیدنی های اطراف بازار میپردازیم.
از دیگر جاذبه‌های شهر تبریز هم می‌توانیم به موزه برتر حوزه باستان شناسی این شهر اشاره کنیم که یک مجموعه نادر و کمتر دیده شده از سکه‌های تاریخی را در مقابل چشمان شما به نمایش در می‌آورد. همچنین در این موزه یک کتابخانه ۳۰۰۰ جلدی در کنار مجسمه‌های متعدد هنری و مفهومی شما را به وجه خواهند آورد. ضمن اینکه تبریز جاذبه‌های متعدد طبیعی و تفریحی هم دارد که چشم پوشی از آن‌ها تقریبا غیرممکن است.
گشت و گذاری فراموش نشدنی در بازار بزرگ تبریز
شهر تبریز مانند تمام شهرهای ایران جاذبه‌های متعددی دارد که مختص جغرافیا، آب و هوا و منطقه خودش است. در این شهر با هر قدمی که برمی‌دارید با شگفتی‌های متعدد مانند معماری خاص و بی‌نظیر بناها روبرو می‌شوید که چشمان شما را خیره کرده و برای دقایقی زمان را برای شما متوقف می‌کنند. بازار تبریز هم یکی از این دیدنی‌های شگفت انگیز است که نمی‌توان عظمت و شکوه آن را انکار کرد. اگر به تبریز رفتید، حتماً سری هم به این بازار سنتی بزنید و از قلب تاریخ این شهر عبور کنید.
